بزرگنمايي:

آریا بانو - یک کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری، با بیان اینکه گلسنگ ها به عنوان شاخص کیفی هوا می توانند بهترین اثربخشی و مطلوبیت را داشته باشند، گفت: آلودگی هوا در کلانشهرها یکی از معضلات و مشکلات محیط زیست شهری است و یکی از روش های طبیعی در تعیین میزان غلظت آلاینده های هوا و حتی کاهش آنها استفاده از گلسنگ هاست.

به گزارش ایسنا، گلسنگ یک ارگانیسم مرکب است که از همزیستی دو جاندار مختلف تشکیل شده است. هر گلسنگ از یک جلبک ساخته شده که درون رشته‌ها یا هیف‌های یک قارچ قرار دارد و این دو جاندار در قالب رابطه همزیستی زندگی می‌کنند که در آن هر دو طرف سود می‌بردند. به عبارت ساده تر از همزیستی جلبک و قارچ گلسنگ به وجود می آید.
بسیاری از این گونه‌ها روی سنگ‌ها می‌رویند و مواد معدنی آنها را جذب می‌کنند. در نتیجه فعل و انفعال گلسنگ سنگ‌ها می‌شکنند و به خاک تبدیل می‌شوند. گلسنگ‌ها به همراه خزه‌ها و گروهی از جلبک‌ها لایه نسبتا سفتی تشکیل می‌دهند که به هنگام باران شدید از شست وشوی سطحی خاک جلوگیری کرده و از تشکیل سیلاب اولیه جلوگیری می‌کنند؛ ضمن آنکه در برابر باد نیز مقاوم هستند و از روان شدن ماسه‌های سطحی تا حدودی می‌کاهند.
گلسنگ‌ها به دلیل حساس بودن به انواع گسترده استرس‌های محیطی مانند آلودگی هوا و تغییرات آب و هوایی به عنوان شاخص‌های اکولوژیکی و نشانگرهای زیستی در شناسایی سمی بودن محیط عمل می‌کنند.
عماد مطالبی، کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری در گفت وگو با ایسنا، با بیان اینکه گلسنگ ها نقش مهمی را در فرآیندهای اکولوژیکی مانند تشکیل خاک و چرخه مواد غذایی ایفا می کنند، گفت: هر قارچی نمی‌تواند با هر جلبکی در تشکیل گلسنگ دیده شود و هر نوع قارچ، فقط با انواع فوتوبیونت‌های خاص خود(موجود زنده ای که از نور استفاده می کند) می‌تواند گلسنگ تشکیل دهد.
وی با بیان اینکه گلسنگ‌ها در برابر بی‌آبی و خلا و سرما و تابش‌های قوی دوام می‌آورد، اما در برابر آلودگی هوا بسیار حساسند، اظهار کرد: حساسیت گلسنگ ها به این علت است که برخلاف گیاهان، روزنه ندارند و نمی‌توانند هوای ورودی به بدنه خود را کنترل کنند. هر آنچه در هوا باشد، به درون پیکر گلسنگ راه خواهد یافت. به علاوه گلسنگ‌ها ریشه ندارند و تمام مواد معدنی لازم را نه از خاک و بستر، بلکه از قطرات آب و هوا جذب می‌کنند.
این دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری ادامه داد: ذرات درون هوا، اثر بسیار مستقیم و سریعی بر روی گلسنگ‌ها دارد. در واقع آلودگی به سرعت گلسنگ‌ها را می‌کشد، به طوری که سال‌هاست گلسنگ‌ها یک معیار علمی برای سنجش میزان آلودگی هوا هستند، اما این تنها کاربرد آنها برای انسان نیست.
مطالبی، با بیان اینکه گلسنگ ها به ویژه در محیط زیست شهری می توانند از سیلاب های اولیه جلوگیری و روان آب های سطحی را کنترل کنند، افزود: مکانیسم کنترل به گونه ای است که جلبک های آن لایه نسبتا سختی را ایجاد کرده که به هنگام باران های شدید از شست وشوی سطحی خاک جلوگیری کرده و سیلاب های اولیه را کنترل می کند.
وی از گلسنگ ها به عنوان یک منبع غذایی برای انسان یاد کرد و گفت: گلسنگ ها 16 برابر وزن خود می توانند آب جذب کنند و مقادیر زیادی اگزالات کلسیم و گچ دارند لذا خوش خوراک نیستند.
مشاور کمیسیون بهداشت محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر رشت، از انواع گلسنگ ها به برگی، بوته ای و پوسته ای اشاره و عنوان کرد: آلودگی هوا در کلانشهرها یکی از معضلات و مشکلات محیط زیست شهری است و برنامه ریزان و مدیران شهری به دنبال کنترل غلظت آلاینده های هوا در شهرها هستند لذا یکی از روش های طبیعی در تعیین میزان غلظت آلاینده های هوا و حتی کاهش آنها استفاده از گلسنگ هاست.
وی گلسنگ ها را معیاری طبیعی برای سنجش میزان آلودگی هوا در نقاط مختلف دانست و اضافه کرد: می توان به عنوان عاملی برای سنجش آلودگی هوا از گلسنگ ها استفاده کرد، چراکه آنها فقط در هوای تمیز و سالم زنده می مانند و در مناطقی با سطح آلودگی بالا هیچ گلسنگی وجود نخواهد داشت.
مطالبی، با بیان اینکه وجود گلسنگ در هر نقطه از محیط زیست شهری نشان از پاک بودن هوای آن قسمت دارد، اظهار کرد: از آنجایی که گلسنگ ها ریشه ندارند، منبع بیشتر مواد معدنی مورد نیاز آنها هواست و بنابراین سطوح مواد معدنی در بافت های گلسنگ، نشان دهنده ترکیب هواست. بدین ترتیب پژوهش های گوناگون زیست محیطی نشان دهنده امکان پذیر بودن زیست سنجی موثر آلاینده ها از طریق مطالعه گلسنگ ها می باشد.
وی با اشاره به ارتباط گلسنگ با آلودگی هوا، یادآور شد: در مناطقی که ریزگردها افزایش می یابند، همزیستی قارچ و جلبک از بین می رود و در بین ارگان های قارچ و جلبک ذرات سنگین(heavy metal) انباشت شده و سبب اوردوز می شوند.
این کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری، با بیان اینکه گلسنگ ها پیوسته در طبیعت شکل می گیرند، تاکید کرد: هر چه از مرکز شهر به مناطق پیرامونی برویم گلسنگ ها تنوع بیشتری دارند و نقش اندیکاتور را ایفا می کنند. همچنین گلسنگ ها با ایجاد پایداری در خاک موجب می شوند روان آب های سطحی در محیط زیست شهرها کاهش پیدا کند.